Բոլոր ժամանակներում արցախցի կանայք առանձնացել են իրենց շնորհքով, կանացի ուժով, ոգեւորելու ու առաջ մղելու եզակի հատկությամբ: Արցախին պատուհասած աղետից ու բռնատեղահանվելուց հետո արցախցի շատ կանայք կարողացել են իրենց մեջ ուժ գտնել ու շարունակել իրենց գործունեությունը՝ չնայած դժվարություններին եւ աշխատանքային ոչ այնքան բարենպաստ պայմաններին:
Ովքեր թեկուզ մեկ անգամ անցել են Ստեփանակերտի Կարո Ալվարյանի փողոցով, անշուշտ կհիշեն, որ անտարբեր չէին մնացել ուշագրավ անվանմամբ՝«Տեսան-տենան» փոքր, գեղեցիկ, հարմարավետ խանութի նկատմամբ, որից արձակվող անուշ բույրն էլ իր հերթին անտարբեր չէր թողնում սուրճի կամ թեյի սիրահար անցորդին: Կանչող մթնոլորտն ու հիանալի սպասարկումը գեղեցիկն ու ներդաշնակը կրող՝ արցախցի կնոջ` Ադա Սարգսյանի ջանքերի արդյունքն են, որն էլ նախաձեռնել էր յուրատիպ խանութ-սրահը բացել սպասարկելով արցախցիներին: Իր հաճախորդների պահանջներին հավատարիմ՝ Երեւանում դարձյալ հանձն է առել խանութ բացել ու շարունակել գոհացնել ոչ միայն համեղ ու գունեղ թեյերի, նրբաճաշակ սուրճերի, զանազան համեմունքների ու տարբերվող սպասքի մատուցմամբ, այլեւ՝ մատուցելու յուրահատկությամբ:
Ադա Սարգսյանը ծնվել է 1984թ. օգոստոսի 16-ին Ստեփանակերտ քաղաքում: Ստացել է տնտեսագետի մասնագիտություն: Աշխատել է մասնավոր հատվածում՝ «Սյունիք» ՍՊԸ-ում, այնուհետեւ 2011 թվականից աշխատել է ԱՀ ֆինանսների նախարարության գանձապետարանում: 2020թ. 44-օրյա պատերազմից հետո որոշեց աշխատանքի հետ համատեղ՝ թեյերի ու սուրճերի հետ կապված բիզնես ունենալ, մինչդեռ նա իր աշխատանքը չի դիտարկում որպես բիզնես, այլ սիրելի զբաղմունք:
– Ինչպե՞ս առաջացավ «Տեսան-տենան» խանութ ունենալու գաղափարը, մասնավորապես ի՞նչ ապրանքատեսակների իրացման վրա եք դրել շեշտը:
– Երբ 44-օրյա պատերազմից հետո վերադարձանք Արցախ, մեր սանիկի առաջարկով որոշեցի նմանատիպը չունեցող գործ սկսել, որը կտարբերվեր իր յուրատիպությամբ: Նշեմ, որ երբեւէ իմ գործունեությունը չեմ դիտարկել որպես առեւտուր: Այսինքն՝ իմ նպատակը մի տեղից գնել ու մյուս տեղում վաճառելը չէր, այլ նոր կյանք, նոր շունչ հաղորդելը, ինչը կարելի է անել ապրանքատեսակները, տվյալ դեպքում՝ թեյը, սուրճը, համեմունքը կամ որակյալ սպասքը վերափոխված ներկայացնելով, շուկայում նորություն տալով: Սկզբնական շրջանում մի քանի ամիս աշխատեցի տանը: Զգալով, որ շուկայում պահանջարկ կա, որոշեցի աշխատանքս տեղափոխել խանութի հարթակ: Իսկ խանութը պետք է լիներ ոչ թե սովորական, այլ՝ յուրահատուկ ու տարբերվող, իր ձեւով ու չափով ստանդարտներին անհամապատասխան: Կարեւոր չափորոշիչ էր նաեւ շուկայականից տարբերվող՝ ավելի մատչելի գնացուցակով ապրանքատեսակներն առաջարկելը: Քանի որ սպասարկում էինք արցախցիներին, ուրեմն ամեն մի մանրուք պետք է լիներ մտածված: Չէ՞ որ արցախցին այն մարդն է, որն ունի բարձրակարգ ճաշակ, ունի շնորհք ՝ շրջապատին ուրախացնելու, նվեր մատուցելու, բայց չունի անսահմանափակ հնարավորություն: Ըստ այդմ էլ որոշեցի, որ ամեն ինչը խանութում պետք է լինի բարձրակարգ, բայց՝ մատչելի, որպեսզի բոլորը կարողանային օգտվել:
– Յուրատիպ անվանումը հավանաբար իր մեկնաբանությունն ունի. ինչպե՞ս ծնվեց խանութն այդպես կոչելու միտքը:
– Երբ խանութը բացելու համար արդեն անհրաժեշտ էր անուն, սկսեցի փնտրել համապատասխան տարբերակներ: Անվանումը պետք է լիներ խանութի եղած-չեղածին համապատասխան, պարունակեր բառեր մեր արցախյան անուշ բարբառային բառերից: Ընկերուհիներով նստել մտածում էինք անվանման շուրջ: Մի քանի օր Արցախի բառերի բառարանում փնտրտուքի մեջ էի: Եվ ահա այդ անվանման վրա կանգ առանք՝ մտածելով, որ այն իսկապես արտացոլում է մեր գործունեությունն ու խանութի մթնոլորտը, քանի որ մեր խանութում կար ոչ միայն թեյի ու սուրճի, այլեւ համեմունքների ու յուրահատուկ սպասքեղենի, թեյնիկների ու սրճեփների լայն տեսականի: Մի խոսքով՝ մեր խանութում կարելի էր գտնել տեսան-տենան: Ընտրելով այդ անվանումը՝ ստացանք դրական արձագանքներ, ինչպես նաեւ կարողացանք խանութի անվանման միջոցով էլ Արցախի բարբառը ծանոթացնել նրանց, ովքեր ծանոթ չեն մեր բարբառին:
– Շրջափակման սկզբնական շրջանում խանութը շարունակում էր աշխատել, միշտ էլ կարելի էր մտնել ու գտնել մեր սիրելի թեյը, սուրճը, համեմունքը եւ հաճույք ստանալ թե՛ գնումներից, թե´ բարեհամբույր սպասարկումից: Ինչպե՞ս էր հաջողվում:
– Խանութն աշխատեց բլոկադայի ժամանակ գրեթե մինչեւ վերջ: «Տեսան-տենան»-ը այն խանութն էր Ստեփանակերտում, որը փակվեց թերեւս մյուս փակված խանութներից շատ հետո: Ապրանքը ձգտում էինք չսպառել, ոմանց նման՝ չթաքցնել, այլ տալ ժողվրդին՝ համապատասխան չափաբաժիններով: Մարդիկ գալիս էին եւ կիլոգրամներով էին թեյ կամ սուրճ ուզում, բայց հասկացնում էինք՝ եթե այդ քանակով տանեք, ապա ձեր հարեւաններին կամ հարազատներին 100 գրամ էլ չի հասնի: Եվ մարդիկ հասկանում էին ու վերցնում էին սահմանափակ քանակությամբ: Փառք Տիրոջը, որ այդ ծանր շրջանում կարողացանք փոխըմբռնման հասնել, աշխատել առանց որեւէ պայմանի ու միջադեպի: Իմ գործունեության մեջ ամեն ինչի հեղինակը Աստվածն է: Եթե չլիներ նրա օգնող ձեռքն ինձ վրա, չէի ունենա այն, ինչ ունեմ ու ինչին հասել եմ:
– Բռնատեղահանվելուց հետո կարողացել եք գործունեությունը շարունակել Երեւանում: Ի՞նչ տարբերություն եք նկատում հաճախորդների շրջանում: Արդյո՞ք նույն կերպ է ընթանում աշխատանքը:
– «Բռնատեղահանվել» բառը տհաճ է՝ արցախցու տառապանքն ու կտտանքների ենթարկվելը հիշեցնող… Այնուամենայնիվ բռնատեղահանվելուց ու Երեւանում բնակություն հաստատելուց մի քանի ամիս հետո հասկացա, որ այստեղ պետք է վերաբացել խանութը: Մեր հայրենակիցներն ունեին ցանկալի բաներ, սննդի խնդիր այլեւս չկար, ամեն ինչն առատ է, խանութները լիքն են, բայց մեր հաճախորդները Չարենցավանից, Աբովյանից, անգամ մյուս քաղաքներից գալիս ու հասնում էին խանութ, ձեռք էին բերում մեր ապրանքներից իրենց կամ նվերի համար, ասում էին, որ մերն ուրիշ է ու յուրահատուկ: Ութ ամիս շարունակ խանութը կար, բայց ստիպված էի փակել բարձր վարձավճարի պատճառով: Սակայն պարտավորություն զգալով իմ հաճախորդների առջեւ՝ խանութն աշխատեցնում եմ օնլայն տարբերակով: Թեյից, սուրճից ու համեմունքներից պատրաստում եմ փնջեր, բոքսեր նվերի համար, ըստ ցանկության տեղադրում են նաեւ սպասք: Ընդունվում են պատվերներ ինչպես առանձին համեմունքների, թեյերի ու սուրճերի, այնպես էլ՝ դրանց համադրությամբ: Փորձում եմ իմ սիրելի հաճախորդներին ոչ մի բանից զերծ չպահել ու առաքումով հասանելի դարձնել նրանց պատվերները: Դարձյալ յուրաքանչյուր հաճախորդի համար յուրովի մոտեցում եմ ցուցաբերում, պատվերը փաթեթավորում եմ յուրատիպ ու յուրաքանչյուրի ճաշակին համապատասխան: Չկա իրար նման կամ կրկնվող բան: Անգամ եթե պատվիրում են երկու միատեսակ փունջ, մեկը մյուսին նման չի լինում, որովհետեւ նրանցից յուրաքանչյուրը յուրատիպ է: Թեյերի, սուրճերի կամ այլ իրերով պատրաստված յուրաքանչյուր կոմպոզիցիա իր յուրատիպությունն ունի, հենց դրանով էլ իմ աշխատանքը տարբերվում է մյուս խանութներից: Հիմա էլ շարունակում եմ աշխատել՝ ցանկանալով բոլորին գոհացնել: Այսքան տարվա մեր գործունեության արդյունքում չունենք որեւէ հաճախորդ, որը դժգոհ մնար մեզանից: Շատ ուրախ եմ, որ ունենք հավատարիմ հաճախորդներ, որոնք ձգտում են ամեն դեպքում մեզ դիմել, ինչ-որ բան գնել մեզանից: Սիրելի հաճախորդներն ինձ ավելի են ոգեւորում, պարտավորեցնում եւ իհարկե խրախուսում դեպի նոր գաղափարներ:
-Ձեր խանութում արցախյան ավանդույթներն ու ջերմությունը խառնվել էին համաշխարհային թեյի մշակույթին: Ներկայում էլ Ձեր ապրանքատեսակներից օգտվելիս նկատում ենք ոչ միայն անուշաբույր սուրճ, բուրումնավետ թեյեր, այլեւ Արցախի համը հիշեցնող ուրց ու մասուր՝ նրբաճաշակ դասավորությամբ ու հոգատարությամբ շաղախված, որը հիշեցնում է հարազատ տան եւ բնության ջերմությունը: Իսկ օգտագործե՞լ եք արցախյան խոտաբույսերը՝ որպես թեյերի ու թուրմերի հումք, դրանցից որեւէ բան տեղափոխե՞լ եք Ձեզ հետ:
-Արցախյան խոտաբույսեր ժամանակին օգտագործել ենք Արցախում: Ինքս, ամուսնուս ու ընկերուհիներիս հետ գնում էի Ասկերանի շրջանի Քյաթուկի դաշտավայրերից ուրց, տարբեր տեսակի խոտաբույսեր հավաքելու: Բերում էինք ու ինքս այդ բույսերով թեյեր էի պատրաստում: Ցավոք Արցախի բնության բարիքներն ու Արցախը հասանելի չեն արդեն: Արցախյան խոտաբույսերի ուղղվածությունը փոքր-ինչ փոխվեց: Ներկայում ունեմ տարբեր տեսակի շատ թեյեր, ընդ որում՝ նաեւ հեղինակային թեյեր, որը ես ինքս եմ պատրաստում՝ ազնվամորուց, հապալասից: Ունեմ ցիտրուսային թեյեր: Հաճախորդներից հաճախ եմ լսում, որ իմ գործերը հիշեցնում են Արցախը: Դա այդպես էլ կա, քանի որ ինչքան էլ անհասանելի լինի Արցախի բնությունը, այնուամենայնիվ առկա տեսականին պատրաստվում է արցախցու ձեռքով: Ընդհանուր առմամբ, իմ թեյերը տարբերվում են այստեղի շուկայի թեյերից: Գնորդները բոլորն էլ գոհ են մնում: Ուրախ եմ, որ կարող եմ իմ աշխատանքով ինչ-որ մեկի ուրախության պատճառը դառնալ: Ամենագեղեցիկ ու անուշաբույր փնջերը դառնում են հիանալի նվեր՝ ժպիտ պարգեւելով գեղեցիկ տեսքով եւ երկար ժամանակ ջերմացնելով ամենահամեղ թեյի ու սուրճի տեսականիով: Սիրով շարունակում եմ ընդունել պատվերներ: Սոնյա ԱՎԱԳՅԱՆ