ԺԵՐԱՐԴ ԳԵՐԳԵՐՅԱՆ
Ժերարդ Գերգերյանը միջազգային իրավունքի առաջադեմ ուսումնասիրություններ է կատարել Փարիզի Ասասի համալսարանում, Փարիզի Քաղաքական հետազոտությունների ինստիտուտում, հոգեբանություն է ուսումնասիրել Փարիզի Դեկարտի համալսարանում: Փարիզի Բարո փաստաբան է, զբաղեցրել է ղեկավար պաշտոններ մի շարք միջազգային ընկերություններում:
Նա հայ բեմի դերասան է։ Նախքան բռնագաղթը, եղել է նաև Ստեփանակերտի Ֆրանկոֆոնիայի կենտրոնի գործադիր տնօրենը և իր նվիրյալ թիմով նոր ոճ ու ճարտարապետություն էր ներդնում այնտեղ, նպաստում կենտրոնի զարգացմանը:
«Իրականում դա այդպես է, ճանապարհը քիչ նշանակություն ունի, հասնելու կամքը բավարար է ամեն ինչի համար»:Ալբեր Քամյու, «Սիզիփոսի առասպելը»։
Կյանքում կան իրավիճակներ, որոնք հաճախակի կրկնվում են անկախ մեր կամքից: Այդպես եղավ նաև էթնիկ արցախցիների պարագայում, ովքեր բռնի տեղահանվել են իրենց ծննդավայրից ստացել են «փախստականի» կարգավիճակ հենց այն երկրում, որը համարում էին իրենց հայրենիքը, իսկ իրենց՝ այդ երկրի քաղաքացիներ: Անհեթեթություն է թվում, որ մեկ հարյուրամյակի ընթացքում նույն ժողովուրդը կարող է արժանանալ նույն ճակատագրին, ինչ տեղի ունեցավ 1915 թվականին՝ ավելի քիչ սայլեր, ավելի շատ մեքենաներ:
«Էթնիկ զտումներ», «բնաջնջվելու վախ»բառերն այլևս նշանակություն չունեն, դա արդեն փաստ է: Ակնհայտ է, որ մի ամբողջ ազգաբնակչություն պետք է նորից սկսի զրոյից, քանի որ այս իրավիճակներում մենք հետզհետե գնում ենք դեպի աքսոր՝ թողնելով հարստություն, տուն, աշխատանք։ Անկախ նրանից, թե հայերը հիմա Լիբանանում են, Ֆրանսիայում կամ Սիրիայում, նրանք նույնպես հայտնվել էին աղքատության մեջ: Նրանք ստիպված էին վերակառուցել իրենց կյանքը սեփական կամքի ուժով: Դեժավյո՛ւ:
Սա մեզ հիշեցնում է Սիզիփոսի պատմությունը, որին լավ ծանոթ է նաև երիտասարդությունը: Սիզիփոսը, ով իր առաքելությունն էր համարում ժեռ քարը սարի գագաթ բարձրացնելը, վստահաբար գիտեր, որ այն, միևնույն է, հետ գլորվելու է իր վրա: Եվ, այդուհանդերձ, նա ջանք էր գործադրում, նա կառչում էր, շարունակում էր բարձրանալ սարն ի վեր, անտեսում էր իրավիճակի անհեթեթությունը՝ անընդհատ կրկնելով քարը դեպի սարի գագաթ հրելու անիմաստ գործը: Միայն թե այն նորից գլորվի:
«Աբսուրդը կյանք է առնում այն պահից, երբ մենք ալյևս այն չենք ընդունում» Ալբեր Քամյու, «Օտարը»։
Ասում են՝ արցախցիները համառ են, կամակոր։ Սա բացարձակապես ճիշտ է հենց այս պատճառով, որ նրանց մի ստվար հատվածը չի ցանկանում ընդունել նոր աբսուրդ իրավիճակը, հնարավորություն փնտրում վերածնվելու:
Այդ համառ հատվածը շարունակում է տարածել մտքի, մշակույթի, կեցության ձևի և ապրելու ցանկության ինքնատիպությունը: Դրան է միտված նաև «Լուսարար» պարբերականի առաքելությունը, որ վերածնվեց Երևանում՝ բռնատեղահանումից հազիվ մի քանի ամիս անց։ Նրա բերած մշակութային լույսի եզակիությունը չի մարի։
Նախագիծ իրականացնելու համար շատ բան պետք չէր։ Եվ ինչպես ասում էր Ալբերտ Քամյուն՝ «բոլոր մեծ գործողությունները և բոլոր մեծ մտքերը աննշան սկիզբ ունեն»: Ցավալի է, որ ոմանք չունեն համարձակություն՝ պարտությունից հետո անհրաժեշտ եզրակացություններ անելու համար։ Իշխանությունից կառչած մնալը՝ ձեր իսկ «ճշմարտությունը» համոզելով, ոչ մի լավ բանի չի հանգեցնում, բացի ունայնություն ցուցաբերելուց:
Gerard Guerguerian
Gerard Guerguerian est diplômé d’Études Approfondies en droit international de L’Université de Paris Assas, de l’institut d’Études Politiques de Paris, et de Psychologie de L’Université de Paris Descartes. Avocat au barreau de Paris, il a également exercé des fonctions dirigeantes au plus haut niveau dans plusieurs sociétés internationales. Il est acteur de la scène arménienne. Plus récemment, il a exercé les fonctions de Directeur Exécutif du Centre de la Francophonie de Stepanakert, « Maison Paul Éluard », dont il a insufflé, avec une équipe dédiée, à la fois le style et l’architecture, et contribué quotidiennement à son succès jusqu’à l’invasion de l’Artsakh.
Le Mythe de Sisyphe
« C’est qu’en vérité, le chemin importe peu, la volonté d’arriver suffit à tout »[1]
Il est des situations, dans la vie, qui donnent une impression de « déjà vu ! ».
Ainsi en est-il de ce peuple d’Artsakh qui se retrouve chassé de sa terre, à qui on consent à donner le statut de ‘réfugié’ dans le pays même dont il pensait avoir la nationalité, dont il pensait faire partie en tant qu’arménien, dont il espérait la solidarité et la fraternité.
« L’absurde » dans toute sa plénitude !
Absurde de voir, à un siècle près, tout un peuple connaître le même sort de ceux de 1915. Les charrettes en moins, les voitures en plus. Nettoyage ethnique. La peur d’être exterminé. Les mots importent peu. C’est un fait ! évident, que toute une population devra, de nouveau, repartir de zéro, car dans ces situations on s’exile avec peu, on laisse derrière soi, richesse, maison, travail. Qu’il s’agisse des Arméniens du Liban, de France ou de Syrie, ceux là aussi sont arrivés dans le dénuement. Et pourtant ils se sont reconstruits par la force de la volonté. Du dejà vu !
Cela nous fait penser à une lecture de jeunesse, le Mythe de Sisyphe. Sisyphe qui se donne pour mission de pousser le rocher au sommet de la colline, sachant pertinemment qu’il redescendra de lui-même. Et pourtant il persévère. Il s’accroche. Il continue à remonter la pente, sans se poser de questions sur l’absurdité de la situation. Car « l’absurde n’a de sens que dans la mesure où l’on n’y consent pas » (Albert Camus)[2].
On dit que les Artsakhiotes sont têtus, obstinés. C’est absolument vrai ! Mais c’est justement pour cette raison que certains d’entre eux ne veulent pas consentir à l’absurde de la situation nouvelle et se donnent les moyens de renaître. Continuer à répandre l’originalité d’une pensée, d’une culture, d’une façon d’être et de ‘vouloir vivre’. En cela, le Journal « Lusarar » qui renait de ses cendres à Erevan, à peine quelques mois après un exode historique, est représentatif de cette obstination si caractéristique de ce peuple des confins. La singularité de la lumière culturelle qu’il porte ne va donc pas s’éteindre.
Pour mener un projet, il n’en faut pas beaucoup. Et comme l’affirmait Albert Camus, « toutes les grandes actions et toutes les grandes pensées ont un commencement dérisoire ». Il est regrettable que certains dirigeants aient manqué de courage, n’aient pas tiré, par suite de la défaite, les conclusions qui s’imposent, et n’aient pas pris le chemin de « Londres ». A vouloir s’agripper au pouvoir, se persuader de détenir la ‘vérité’ ne présage rien de bon, si ce n’est faire preuve de vanité.
[1] Albert Camus, Le mythe de Sisyphe, 1942, Paris.
[2] Albert Camus est un penseur et un philosophe français. Il est l’auteur notamment d’un roman célèbre, « l’étranger » ;